جیمی کارتر کیست؟| فرشته یا شیطان در تاریخ انقلاب ایران
رویداد ۲۴| روح انگیز دری: جیمی کارتر، سی و نهمین رییس جمهور آمریکا ساعاتی پیش در سن ۱۰۰ سالگی درگذشت. او در سال‌های اخیر به دلیل عوارض ناشی از کهولت سن و بیماری تحت مراقبت‌های خانگی بود و بر اساس بیانیه‌ای که خانواده کارتر دادند نیز در خانه فوت کرده است.
کارتر در دوران ریاست جمهوری اش با بحران‌های مختلفی رو به رو شد؛ ماجرای گروگان گیری در سفارت آمریکا در تهران مهمترین این رخداد‌ها بود.
وی تنها رئیس‌جمهور تاریخ آمریکا است که یک دوره کامل ریاست‌جمهوری را سپری کرد و نتوانست هیچ قاضی‌ای را به دیوان عالی ایالات متحده آمریکا منصوب کند.
او همچنین در هنگام مرگ با ۱۰۰ سال سن، مسن‌ترین رئیس‌جمهور زنده آمریکا بود و طولانی‌ترین عمر، دوران تأهل و دوره زندگی پس از ریاست‌جمهوری را در بین رؤسای جمهور آمریکا داشت.
جیمی کارتر؛ رییس جمهوری که کشاورز بود
جیمز اِرل کارتر جونیور، معروف به جیمی کارتر، زاده اول اکتبر سال ۱۹۲۴ از خانواده‌ای کشاورز در شهر پلینز در ایالت جورجیا بود. او دانش‌آموخته دانشگاه نیروی دریایی ایالات متحده بود و پس از مرگ پدرش شغل مزرعه‌داری او را ادامه داد. کارتر به مدت چهار سال فرماندار ایالت جورجیا بود و در سال ۱۹۹۷ با کسب پیروزی قاطع، به عنوان رئیس جمهور دموکرات به کاخ سفید راه یافت.
جیمی کارتر و دوران ریاست جمهوری
کارتر در سال‌های ۸۱ –۱۹۷۷ رئیس‌جمهور آمریکا بود. او در مسائل داخلی دستاورد‌هایی داشت از جمله ایجاد هشت میلیون شغل، کاهش کسری بودجه، اتخاذ سیاست ملی انرژی و انجام اصلاحات در ادارات دولتی.
جیمی کارتر در زمانه‌ای که مردم آمریکا از فساد نیکسون و جنگ ویتنام آزرده بودند، با شعار صداقت و ایمان و ارزش‌های انسانی رقبای دموکراتش را کنار زد، با کارزاری خانه به خانه، خود را به آمریکایی‌ها شناساند و نهایتا توانست وارد کاخ سفید شود.
او فراریان جنگ ویتنام را بخشید و برنامه‌ای سراسری را برای کاهش وابستگی آمریکا به نفت أغاز کرد. او حتی برای ترغیب به استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر، کاخ سفید را برای اولین بار صاحب پنل خورشیدی کرد.
در زمان او بود که وزارت خارجه آمریکا برای اولین بار صاحب اداره امور حقوق بشری شد. مدیرکل حقوق بشر این وزارتخانه مسئول تهیه گزارش‌های حقوق بشری از کشور‌هایی شد که کمک‌های امنیتی و اقتصادی آمریکا را دریافت می‌کردند.
جیمی کارتر و پایان ماه عسل ریاست جمهوری با شروع اعتصابات در ایران
ماه عسل ریاست جمهوری کارتر همزمان با دو موضوع به پایان رسید؛ آغاز تحرکات انقلاب در ایران و بحران بنزین در آمریکا.
در شرایطی که در ایران اعتراضات به حکومت پهلوی شدت گرفته بود و اعتصاب صنایع نفتی، قطع جریان نفت ایران به مشکل بزرگ سیاست خارجی کارتر تبدیل شد، در آمریکا نیز با بالا گرفتن بحران نفت، بنزین در آمریکا نوبتی شد و تورم بالا رفت.
بر اساس خاطرات برژینسکی مشاور امنیت ملی کارتر در خاطراتش او در روز سوم نوامبر ۱۹۷۸ (۱۲ آبان ۱۳۵۷) به دستور کارتر از ساعت نه و پنج دقیقه تا نه و یازده دقیقه مستقیماً با شاه گفتگو کرده و در این مکالمه تاکید کرده که «آمریکا بدون هیچ ملاحظه‌ای در بحران کنونی کاملاً از شما پشتیبانی می‌کند».
برژینسکی در ادامه می‌نویسد هدف من از تماس با شاه روشن کردن این مطلب بود که رئیس‌جمهور آمریکا از او پشتیبانی کرده و در صدد بودم او را تشویق به انجام اقدام قاطع کنم، پیش از آنکه اوضاع از کنترل خارج شود.
دو روز بعد از تماس برژینسکی در ۱۴ آبان ۱۳۵۷ جعفر شریف‌امامی که نخست‌وزیر وقت بود در مقابل مشکلات فراوان تاب نیاورد و پس از ۷۰ روز صدارت استعفاء داد تا ارتشبد غلامرضا ازهاری کابینه نظامی خود را به شاه معرفی کند. در ۲۱ نوامبر ۱۹۷۸ (۳۰ آبان ماه ۱۳۵۷) کارتر در دیدار با زاهدی از او خواست تا پشتیبانی شدید ایالات متحده آمریکا از شاه و نیاز به نشان دادن قاطعیت از سوی او را به شاه اعلام کند.
کارتر در ۱۰ دی ۱۳۵۶ هم زمان با نخستین تحرکات مربوط به انقلاب به تهران سفر کرد. هدف این سفر اعلام حمایت کامل واشنگتن به محمدرضا پهلوی عنوان شده است با این وجود بعد‌ها چهره‌های نزدیک به حکومت پهلوی و نیرو‌های سلطنت طلب مدعی شدند که کارتر تعمدا در حمایت از محمدرضا کوتاهی و با نیرو‌های انقلاب هماهنگ شد.
بیشتر بخوانید: وقتی جیمی کارتر هم به حکومت پهلوی پشت کرد| چرا آمریکا هم‌پیمان خوبی نبود؟
کارتر در ضیافتی که از طرف محمدرضا پهلوی به مناسبت ورودش ترتیب داده شده بود خطاب به اوچنین گفت: «به دلیل رهبری بزرگ شاه، ایران جزیره ثبات در یکی از آشوب‌زده‌ترین نقاط جهان شده است. هیچ کشور دیگری در جهان برای برنامه‌ریزی مشترک از ایران به آمریکا نزدیک‌تر نیست و هیچ رهبر دیگری نزد من احترامی عمیق‌تر و رابطه‌ای دوستانه‌تر ندارد»
از ۱۷ دی ۱۳۵۶ با چاپ مقاله «ایران و استعمار سرخ و سیاه» حرکت انقلابی در ایران ابعاد تازه‌ای یافت و با تظاهرات و اعتصابات گسترده در طول سال ۱۳۵۷ ادامه یافت. کارتر به‌طور مرتب از طریق ویلیام هیلی سالیوان سفیر آمریکا در ایران و اردشیر زاهدی مسائل مربوط به ایران را پیگیری می‌کرد.
جیمی کارتر و روایت ابراهیم یزدی از پیام رییس جمهور آمریکا به آیت الله خمینی
ابراهیم یزدی وقتی در کسوت وزیر خارجه‌ی دولت موقت بود، در یک سخنرانی که در کاخ سعدآباد برگزار شد، برای نخستین‌بار پیام‌های مبادله شده میان جیمی کارتر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، و آیت الله خمینی را فاش کرد.
این خبر را روزنامه‌ی آیندگان در تاریخ ۱۵ مرداد ۱۳۵۸ منتشر کرد و نوشت که کارتر پیام‌ها را اواسط دی ۱۳۵۷، یعنی موقعی که امام خمینی در پاریس در تبعید بودند، به ایشان رسانده است.
به گفته‌ی ابراهیم یزدی، «جیمی کارتر آیت‌الله‌العظمی خمینی را تهدید کرد که اگر از دولت بختیار حمایت نکند، در ایران حمام خون به راه خواهد افتاد.»
به گزارش روزنامه‌ی آیندگان، جیمی کارتر همچنین خواسته است که امام خمینی تمام نیروی خود را به کار گیرند تا از مخالفت با بختیار جلوگیری شود.
در ادامه‌ی پیامی که دو فرستاده‌ی رئیس‌جمهور فرانسه به امام خمینی منتقل می‌کنند، تأکید می‌شود: «جیمی کارتر فکر می‌کند که به نفع همه خواهد بود که از هر نوع انفجاری احتراز بشود. خروج شاه قطعی است که در آینده نزدیکی رخ خواهد داد. آنچه لازم است بدانید خطر دخالت ارتش است و با این خطر، اوضاع بدتر خواهد شد. آیا بهتر نخواهد بود که یک دوره سکوت و آرامش به وجود آید؟ کارتر آرزو دارد که این پیام کاملاً مخفی و محرمانه بماند.»
روایت‌های دیگری نیز درباره روز‌های منتهی به انقلاب وجود دارد که راویان آن مدعی هستند که دولت کارتر به آیت الله خمینی در پاریس پیام داده که آمریکا مخالفتی با تغییر قانون اساسی ایران ندارد و اگر امام خمینی با ارتش شاه درگیر نشود آنها هم از دولت آتی حمایت خواهند کرد.
کارتر در مصاحبه با شبکه سی ان بی سی، دلیل انتخاب نشدن در دوره دوم ریاست جمهوری را عدم حمله نظامی به ایران می‌داند و می‌گوید من می‌توانستم ایران را با سلاح از نقشه جهان محو کنم ولی در این عملیات مردمان بی گناه زیادی کشته می‌شدند.
جیمی کارتر و ماجرای سفارت آمریکا در تهران
وقتی نیرو‌های خط امام وارد سفارت آمریکا در تهران شدند و ان را لانه جاسوسی نامیدند و گروگان‌های آمریکایی خود را در برابر دوربین‌ها قرار دادند، کارتر با بحران جدیدی رو به رو شد. بحران اقتصادی در کنار فشار برای بازپس گیری گروگان‌ها در ایران وضعیت دولت کارتر را بحرانی کرده و دولت با خشم عمومی در آمریکا مواجه بود.
او حتی به سراغ ارتش رفت، اما عملیات محرمانه پنجه عقاب هم برای نجات گروگان‌ها با نقص فنی هلیکوپتر‌های آمریکایی، یک شکست دیگر در پرونده کارتر رقم زد.
کارتر در اثر فشار همین بحران‌ها بود که در سال ۱۹۷۷ دستور تشکیل سازمانی ارتشی را با هدف اعزام سریع به مناطق بحرانی صادر کرد. سازمانی که بعد‌ها سنتکام، یا فرماندهی مرکزی ایالات متحده آمریکا نام گرفت.
او در جریان آخرین سخنرانی خود برای کنگره آمریکا در ۲۳ ژانویه ۱۹۸۰، در بحبوحه بحران گروگانگیری، تورم داخلی و بحران در بازار نفت دکترینی را اعلام کرد که پایه‌گذار تغییری جدی در خلیج فارس و خاورمیانه بود. در همین سخنرانی بود که او برای اولین بارخلیج فارس را «حوزه منافع حیاتی آمریکا» خواند و گفت: «هر گونه تلاش از سوی یک نیروی خارجی برای کنترل خلیج فارس حمله به منافع حیاتی آمریکا قلمداد خواهد شد و آمریکا چنین حمله‌ای را با هر ابزاری که لازم باشد، از جمله نیروی نظامی، دفع خواهد کرد.»
کارتر تا پایان دولت خود به مذاکره برای آزادی گروگان‌ها ادامه داد و به سراغ گزینه نظامی نرفت، اما در نهایت روز تحلیف رونالد ریگان، رقیب جمهوری‌خواهی که جیمی کارتر را در انتخابات شکست داده بود، ایران گروگان‌های آمریکایی را آزاد کرد. هدف اصلی گروگان گیری البته بازگرداندن شاه بود.
یکی از آخرین اقدامات کارتر پیش از پایان ریاست جمهوری، امضای دستوری محرمانه برای تعیین سیاست آمریکا جهت اطمینان از آزادی تردد در خلیج فارس و اجازه استفاده نیروی نظامی برای حفظ آزادی تردد در این منطقه بود. سیاستی که بعد‌ها یکی از استدلال‌های آمریکا برای عملیات آخوندک در سال ۱۳۶۷ بود؛ رویارویی دریایی نادر ایران و آمریکا
جیمی کارتر و پیمان کمپ دیوید
کارتر از ابتدای ریاست جمهوری سعی کرد کرد در ستیز اسرائیل و اعراب میانجیگری کند. او پس از یک تلاش ناموفق برای رسیدن به یک سازش جامع بین مصر و اسرائیل در سال ۱۹۷۷ از طریق گرد هم آوری مجدد کنفرانس ۱۹۷۳ ژنو، انور سادات رئیس‌جمهور مصر و مناخم بگین نخست‌وزیر اسرائیل را در سپتامبر ۱۹۷۸ به اردوگاه ریاست جمهوری در کمپ دیوید دعوت کرد، با این امید که صلح قطعی برقرار شود. با این که دو طرف نمی‌توانستند در خصوص عقب‌نشینی اسرائیل از کرانه باختری به توافق برسند، مذاکرات منجر به، به رسمیت‌شناسی رسمی اسرائیل توسط مصر و انعقاد پ پیمان کمپ دیوید شد، که به جنگ بین اسرائیل و مصر خاتمه داد. این پیمان منشأ بروز مخالفت گسترده داخلی در اسرائیل و مصر شد.
جیمی کارتر و افکار عمومی
نظرسنجی‌های مورخان و تحلیلگران سیاسی معمولاً کارتر را به عنوان یک رئیس‌جمهور کمتر از حد متوسط رتبه‌بندی می‌کند. کارتر ریاست جمهوری خود را با رضایت ۶۶ درصدی آغاز کرد که در زمانی که این سمت را ترک می‌کرد به ۳۴ درصد کاهش یافت، و ۵۵ درصد هم عدم رضایت داشتند.
در مقابل موافقان او از مشی صلح طلبی اش می‌گویند دریافت جایزه نوبل صلح را مستندی بر این ادعا می‌خوانند. کارتر بعد از اتمام دوران ریاست جمهوری اش نیز به فعالیت‌های خود با عنوان صلح ادامه داد. ایندیپندنت در گزارشی درباره این دوره از زندگی کارتر نوشته است که «به‌طور گسترده کارتر شخص بهتری از زمانی دانسته می‌شود که رئیس‌جمهور بود.»
او جایزه صلح نوبل ۲۰۰۲، را که تا حدی پاسخی به تهدیدات جنگی جرج بوش علیه عراق و انتقادات کارتر از دولت بوش بود، دریافت کرد.
شماری از رهبران کشور‌های مختلف با انتشار پیام‌های تسلیت، از کارنامه جیمی کارتر در زمینه‌های آنچه «صلح جهانی، حقوق بشر و محیط زیست» خوانده اند، قدردانی کرده‌اند.در این میانه موضع دونالد ترامپ در قبال کارتر قبل و بعد از مرگ او قابل توجه است.
دونالد ترامپ که اول بهمن بار دیگر در کاخ سفید مستقر می‌شود فروردین امسال که هنوز جوبایدن از رقابت با او نرفته و جای خود را به کامالا هریس نداده بود گفته بود: بایدن بدترین رییس جمهور تاریخ آمریکاست، از جیمی کارتر هم بدتر!
با این وجود ادبیات ترامپ بعد از درگذشت کارتر و در پیام تسلیت او تغییر یافته است. او از جیمی کارتر به عنوان فردی یاد کرد که «هر چه در توان داشت برای بهبود زندگی همه آمریکایی‌ها انجام داد. قدردانی از او بر عهده همه ما است.»
فرشته یا شیطان ؟ازنگاه چه کسانی وچه باندی ؟ازچه گروهی ستاند و به چه دسته ای اعطا کرد ،وووووووو 
